کتاب دانته

 کمدی الهی

La divina commedia

این کتاب یکی از مشهور ترین اثرهای منظوم و ادبی ایتالیا و حتی اروپا به شمار می آید. گذشته از محتوای کتاب که حکایت از قدرت تخیل قوی نویسنده اش دارد، شیوه نگارش کتاب، عامل دیگر محبوبیت آن است.

این کتاب در ابتدا به نام کتاب دانته یا کمدی دانته شناخته می‌شد و بعدها وصف الهی نیز به آن افزوده شد. واژه کمدی و تراژدی دو شیوه داستان نگاری بوده است. کمدی به داستانهایی گفته می‌شد که با رنج و ترس شروع می‌شد اما در انتها به خوشی تمام می‌شد و تراژدی بلعکس به داستانهایی اطلاق می‌شد که با خوشی آغاز، اما با اندوه پایان می‌یافت. مثلا کمدی یوسف و زلیخا یا تراژدی هابیل و قابیل. وصف الهی نیز به این منظور افزوده شد که نشان دهد این داستانها همگی براساس مشیت الهی است.

این کتاب در سه بخش دوزخ، برزخ و بهشت با زبان عامیانه مردم و به شیوه منحصر به فردی معروف به Terza Rima (قافیه سوم) سروده شده است. در واقع قافیه اشعار به این شکل است (ABA – BCB – CDC) یعنی در هر سه بند، بیت اول و سوم هم قافیه و بیت دوم نیز با ابیات اول و سوم بند بعدی هم قافیه است.

گذشته از این شیوه قافیه بندی تمام ساختار کتاب به شیوه خاصی تابع اعداد می‌باشد. به عقیده دانته 10 عدد کامل است که از عدد 3 به علاوه عدد یک که نشانگر وحدانیت است به دست می‌آید (3*3+1=10). کتاب 3 بخش است (دوزخ، برزخ و بهشت) هر بخش هم 10 قسمت دارد. دوزخ عبارت است از دالان دوزخ به علاوه نه دایره (9+1=10)، برزخ عبارت است از جزیره، پیش برزخ، هفت طبقه به علاوه بهشت زمینی (1+7+1+1=10) و بهشت نیز شامل نه طبقه بعلاوه فلک الافلاک (9+1=10). در مجموع 30 منطقه (3*10). در هر بخش 33 سرود وجود دارد به علاوه مقدمه دوزخ (1+33*3=100) که میتوان گفت (10*10=100). بئاتریس در سرودی سی ام (3*10) ظاهر می‌شود و…

وجود چنین نکاتی در کتاب باعث می‌شود که ترجمه این اثر برای مترجمان کاری دشوار باشد. زیرا دانته برای حفظ قافیه بندی قوانین دستوری را نادیده می‌گیرد، صفات مذکر را به مونث یا بلاعکس تغییر می‌دهد، گاهی صفت در انتهای یک مصرع، فاعل را در مصرع سوم و فعل را در مصرع اول قرار می‌دهد. شاید به همین دلیل است که دانته در کتاب مهمانی گفته است که از هرگونه ترجمه ای نفرت دارد. زیرا هیچ ترجمه ای نمی‌تواند مانند خود اشعار باشد.

در پستهای بعدی نمونه های از متن این کتاب را برایتان خواهم نوشت.

کمدی الهی ماجرای سفر مجازی دانته در عالم کائنات است که در طول یک هفته اتفاق می‌افتد. هر چند گفته می‌شود که در طول تاریخ وقوع این سفر، هیچ اثری نیز از دانته نبوده است!

این سفر در روز عید پاک (هشتم آوریل) سال 1300 اتفاق می‌افتد. دانته در شب پنجشنبه خود را در جنگلی تاریک و انبوه می‌بیند، پس از یک روز آوارگی به دامنه کوهی می‌رسد. در آنجا ویرژیل (شاعر رومی 70 – 19 قبل از میلاد) را می‌بیند و سفرشان را آغاز می‌کنند. شنبه شب به مرکز زمین که قعر دوزخ است می‌رسند. بعد از 24 ساعت راهپیمایی از تونل درازی که آنها را به آن سوی کره زمین در نیمکره جنوبی می‌رساند، به پای کوه برزخ می‌رسند. سه روز و سه شب صرف صعود از کوه برزخ می‌شود، سپس شش ساعت در بهشت زمینی توقف می‌کنند و ظهر چهارشنبه به آسمان پرواز می‌کنند. او از ده طبقه آسمان عبور می‌کند و غروب پنجشنبه به بالاترین قسمت می‌رسد و سفر پایان می‌یابد.

از نظر دانته زمین شامل دو نیکره شمالی و جنوبی است که نیمکره شمالی سراسر خشکی و نمیکره جنوبی سراسر آب است. دوزخ در واقع مخروطی بزرگ است که نوک آن در مرکز زمین واقع و قعر جهنم است و قاعده آن نیز پوسته نیمکره شمالی است که محور آن درست زیر شهر بیت المقدس قرار دارد. اگر نوک آن را در مرکز زمین ادامه دهیم در نیم کره جنوبی به جزیره ای که کوهی بلند دارد منتهی می‌شود که همان برزخ است و در نوک این کوه نیز بهشت زمینی قرار دارد. بعد از نه طبقه آسمان به عرش الهی یا فلک الافلاک می‌رسیم.

دانته از نقطه ای نامعلوم به راه می‌افتد و دایره وار تا مرکز زمین پایین می‌رود. سپس از طریق شکافی به نیکره جنوبی و جزیره برزخ می‌رود. از کوه بالا می‌رود تا به بهشت زمینی می‌رسد. پس اینکه گناهانش در آنجا پاک می‌شود به آسمانها پر می‌کشد تا به عرش الهی می‌رسد و خداوند را رویاروی می‌بیند. البته در کتاب دیگر از چگونگی بازگشت صحبتی نمی‌شود.