مطالبی رو که در ادامه مشاهده خواهید کرد، ترجمه های ماریوی عزیز از سخنرانی‌های روبرتو بنینی در دانشگاه La Sapienza رم، دانشگاه پادوا و بولونیا هست که در مورد دانته و کمدی الهی ایراد شده.
من به درخواست مترجم، هیچ تغییری در جمله بندی و کلمات ندادم و تنها اونا رو از فینگلیش به فارسی تبدیل کردم. لازم به ذکره که درج این سخنرانی‌ها تو اینجا به معنی تایید عقاید گوینده نیست و تنها آشنایی با عقاید و صد البته یادگیری زبون ایتالیایی مورد نظر بوده. امیدوارم که مورد توجه و استفاده شما عزیزان قرار بگیره.
1- سرود پنجم، فرانچسکا و پائولو
(Sale in piedi sulla sedia)
Qui non si può stare, vero?
Dunque… volevo venire qua in questo giro che abbiamo fatto delle università, che mi hanno arricchito veramente… nel senso – vero – spirituale del termine, e fare un incontro con gli studenti, poi il Magnifico Rettore mi ha detto “Ma vieni a fare una bella lectura Dantis”, e così dicendo ha invitato la lepre a correre! Anche perché non ho mai fatto un vero e proprio incontro, lezione, o come si vuole dire, o chiarificazione, perché a me quando si parla di Dante mi si rigira subito il corpo e l’anima, mi va bene tutto. Ci tengo a dire che il mio è un contributo; quello che dico ovviamente non ha carattere scientifico, ma personale. Qualsiasi cosa si dice su Dante va sempre bene, perché è un contributo che diamo alla poesia, all’altezza, alla bellezza e alla gioia del mondo e del vivere.
(با پا میره روی صندلی)
اینجا نمیشه ایستاد، درسته؟
اینکه… می‌خواستم بیام اینجا تو این گشتی که در دانشگاه زدم، و واقعا از نقطه نظر معنوی و روحانی خیلی منو غنی کرد و دیگه اینکه یه برخوردی هم با دانشجو ها بکنم. بعد رئیس با شکوه (باحال) دانشگاه، بهم گفت که ” بیا یه ادبیات زیبای دانته ای رو بیان کن” و اینطور گفتن و دعوت کردن، مثل خرگوشی منو وادار به دویدن کرد !
همچنین به خاطر اینکه هرگز یه برخورد واقعی، درس و یا چطور میشه گفت، یه بیان روشن و آشکاری نداشتم. (از این موضوع)، چون وقتی با من از دانته حرف زده میشه روح و بدن من به گردش درمیاد و برام خوبه همش. خیلی روش حساب می‌کنم و برام مهمه که سهمی در این باره داشته باشم، چیزی که میگم یک هویت علمی نداره بلکه شخصیه. (از نقطه نظر شخصی حرف میزنم نه علمی)
هر چیزی که درباره دانته گفته میشه همیشه خوبه، به خاطر سهم و دینی که به شعر می‌دیم و ادا می‌کنیم. به بلندی، به زیبایی، به شادی ای که به دنیا و زندگی می‌دیم.
Dante Alighieri ci ha lasciato l’apice di tutte le letterature. Io sono un uomo di spettacolo e gli uomini di spettacolo vengono dalla narrazione perché devono saper raccontare. Quindi sono anche un uomo di lettere, se vogliamo buttare là, e anche uno piuttosto esigente, nel senso che quando leggo mi piace proprio godere della lettura, il piacere della lettura. Quando dico perciò che la Divina Commedia è veramente la vetta delle letterature, lo dico proprio per il piacere della lettura e per il fatto di non respingere un amante straordinario come Dante Alighieri, il quale ci ha regalato una cosa così bella che, come dice il poeta, “chissà cosa abbiamo fatto di straordinario, di cui ci siamo dimenticati, per esserci meritati un dono così bello come la Divina Commedia”. E’ come se Dio avesse detto: “Sono stati talmente bravi, boni, che li voglio premiare, gli do uno che gli scrive la Divina Commedia”. Questo è una cosa spettacolare, forse ce ne siamo dimenticati. Quindi c’è anche il canto, la musicalità, c’è il racconto e, naturalmente, la poesia.
دانته ما رو در بالا و نوک همه اندیشه ها قرار داد. من یک آدم نمایش هستم. و مردان نمایش میان برای حکایت کردن، چون باید بدونن حکایت کردنو. بنابراین آدم ادبیات (اهل ادبیات) هم هستم، اگه بخوایم خودمونو توش بندازیم (منظور ادبیاته)، و همینطور یه آدم پر توقع و مشکل پسندی مثل من، منظورم اینه که وقتی یه چیزی رو می‌خونم، دوست دارم از ادبیاتش لذت ببرم و خوشم بیاد.
وقتی میگم کمدی الهی حقیقتا نوک ادبیاته، اونو دقیقا بخاطر خوشایند ادبیات میگم و اینکه پس نزده باشم یک عاشق خارق العاده ای مثل دانته رو. همونی که به ما چیزی به این زیبایی رو هدیه داده که در وصفش شاعر میگه:
« کی می‌دونه چه کار خارق العاده ای کردیم. که فراموش کردیم که لایق یه هدیه زیبا مثل کمدی الهی دانته باشیم. »
و مثل اینکه خدا گفته باشه که « اینقدر خوب و با عرضه بودید که بهتون می‌خوام جایزه بدم. بهتون کسی رو میدم که کمدی الهی بنویسه. »
این یه چیز باشکوه، شاید فراموشمون شده باشه ازش. بنابر این آواز (سرود) هم داره. آهنگین هم هست. حکایت و همچنین شعر هم هست.
E la poesia, come si sa, va detta ad alta voce, perché viene dalla tradizione orale. Addirittura mi ricordo di un passo di Sant’Agostino che mi ha colpito. Si dice che lui per la prima volta è rimasto colpito quando è andato a Milano, da Sant’Ambrogio e ha visto che leggeva mentalmente. Era la prima volta che accadeva nella storia, che qualcuno leggesse mentalmente e Sant’Agostino è rimasto stralunato da questa cosa. In ebraico addirittura leggere e gridare si dice nella stessa maniera. Quindi tutta la grande poesia deve essere letta ad alta voce. La poesia che non regge ad essere letta ad alta voce, vuol dire che non è una grande poesia. E’ una delle regole – la più antica del mondo – il fatto che sia cantata.
و شعر، همونطور که می‌دونیم، با صدای بلند بیان میشه، چون به صورت روایت شفاهیه.
حتی یه تیکه از سنت اگوستینو یادمه که خیلی منو تحت تاثیر قرار داده. گفته میشه که او برای اولین بار متاثر شد وقتی که به میلان و پیش سنت آمبروجو رفت، و دید که داره به صورت ذهنی (از حفظ) می‌خونه. برای اولین بار بود که در تاریخ اتفاق می‌افته، که کسی ذهنی بخونه و سنت اگوستینو با دیدن این قضیه چشمش گرد شد.(از تعجب)
در قوم یهود حتی خوندن و داد زدن به همین صورته که گفته میشه. بنابراین اشعار بزرگ باید با صدای بلند خونده بشه. شعری که هدایت و رهبری نشه خوندنش با صدای بلند، به این معنیه که یه شعر بزرگ نیست. این یه قاعده قدیمی دنیاست کاریکه باید انجام بشه.
Ora Dante è stato a fare un viaggio nell’aldilà; noi dobbiamo credere che c’è stato veramente. Io non ho mai avuto dubbi che Dante sia stato nell’Inferno, nel Purgatorio, nel Paradiso. Ci si buttò dentro. Ci dice delle cose precise, quando parte “nel mezzo del cammin di nostra vita”. Ci dice esattamente che c’ha 35 anni. Poi dice: “Mi ritrovai per una selva oscura”, e allora dice: “Come era a cena da amici e ha perso la strada di casa? Si è trovato in un bosco? Come è andata?” Uno la può leggere anche così oppure capisce subito che comincia l’allegoria, perché la selva oscura addirittura un grande poeta americano, Pinsky, che è un grande traduttore della Divina Commedia ha detto proprio che Dante in quel momento si trovava in una depressione. Uno che è depresso, che sta proprio per morire, che sta male… quindi comincia l’allegoria. Ha scritto questa cosa proprio per ergersi e tornare alla vita. Queste sono tutte letture che vengono in seguito.
حالا دانته یه سفری به ماورا انجام داد، ما باید باور کنیم که حقیقتا انجام شده. من هرگز شکی نداشتم که دانته در جهنم بوده باشه. در برزخ، در بهشت. او داخل این مجرا شده. به ما چیزای دقیقی میگه (از اونجا)، وقتی عزیمت میکنه در جمله ” nel mezzo del cammin di nostra vita “، در اوسط راه زندگیم، به ما میگه دقیقا که 35 سالشه. بعد میگه :” Mi ritrovai per una selva oscura “، خودمو در یک جنگل تاریک و تیره پیدا می‌کنم. و در ادامه میگه ” Come era la cena …” چطور بود شام با دوستان و راه خونه رو گم کردم؟ خودشو تو یه جنگل پیدا کرد؟ چطور گذشت؟
هر کس می‌تونه همینطوری بخونه و زود بفهمه یا اینکه زود شروع کنه کنایه بزنه، مثلا بگه، برای چی جنگل تاریک. حتی یه شاعر بزرگ امریکای به اسم پینسکی، که یکی از بزرگان ترجمه کمدی الهیه، دقیقا گفته که دانته در آن زمان در یه حالت کسلی و بیماری به سر می‌برده. کسی که بیماره و در حالت مرگه، و حالش هم بده… (دیگه معلومه،،می‌خاد بگه…)
بنابراین شروع میکنه به کنایه زدن. (اینجا بنینی از قول شاعر پینسکی میگه:) این چیزو نوشته (منظور دانته) دقیقا برای اینکه خودشو بالا بکشه و به زندگی برگرده. اینها همش قرائت‌هایی هست که در ادامه میاد.
Ma come mai quest’opera dura tanto? Un’opera per dura’ tanto o è erotica o è religiosa. Guardate la Bibbia, volevo dire, più erotica e mistica della Bibbia credo non ci sia opera. Ed è il libro più venduto e più letto da tutti, anche perché, volevo dire, quando si sanno i gusti dei lettori… La Bibbia è anche l’unico libro e l’unico esempio in cui l’autore del libro è anche l’autore dei lettori, quindi sa esattamente quello che.. è andato preciso. E’ un fatto…
چطور این اثر اینقدر طولانیه؟ یک اثر طولانی یا عشقی یا مذهبی. انجیلو ببینید، می‌خواستم بگم، عشقی‌تر و غنی تر از انجیل فکر نکنم اثری باشه. پر فروشترین و پر خواننده ترین کتاب نسبت به همه کتاب‌ها، و همینطور اینکه، می‌خواستم بگم، یعنی چقدر مزاج خواننده ها رو هم می‌دونند… انجیل تک هم هست و تنها مثالی هست که درش مولف کتاب، مولف خوانندگان هم هست، بنابراین دقیقا همونی که می‌خواد رو می‌دونه و به همین خاطر هم دقیق و کامل شد. یه رخداد…
La Divina Commedia è erotica, estremamente erotica, ma più che erotica è sensuale. La sensualità di Dante, il verso! Qualcuno di voi ricorderà il famoso sonetto, proprio trovato nel tavolo di un notaio bolognese, quello che comincia: No me poriano giamai fare menda, dove ammenda fa rima con Garisenda. Ha fatto questo sonetto che è proprio a firma Dante Alighieri, si dice. Poi è stato riportato, la firma non l’ha mai vista nessuno però oramai è dato per suo, dove Dante Alighieri, guardando la Garisenda che non aveva mai visto, dice che vorrebbe accecare i suoi occhi e proprio fracassarli perché mentre guardava la Garisenda dietro di lui gli è passata, gli hanno detto, la più bella donna di Bologna, e lui non l’ha vista perché stava guardando ‘sta Garisenda. E s’è talmente arrabbiato di questo che ci ha scritto un sonetto. Vai a ripigliarla, perché allora trovare le donne non era facile come ora. Come ora, è sempre difficile intendiamo, però… Lui aveva questa sorta di… e comunque sulla sensualità di Dante ne sono state dette tante, ma la Divina Commedia ce ne dice di più.
کمدی الهی عشقیه، به صورت اغراق آمیزی عشقیه، اما بیش از اونکه عشقی باشه، شهوانیه. شهوت پرستی دانته، شعره !
کسی از شما به خاطرش میاد اون قصیده مشهور، که دقیقا رو میز یه محضر دار بولونیایی پیدا شد؟ همونی که اینطور شروع میکنه: ” No me poriano ,,,,”
(متاسفانه کاوه این قسمت قصیده رو با وجود اینکه خودم بولونیا هستم از هر کی پرسیدم معنیشو نمیدونست،منظورم ایتالیایی‌هایی که اینجا بودن،حالا شاید تو کتابخونه ای، جایی، یه وقتی پیداش کردم،،آخه می‌دونی ،،زبونه اصلیه خود بولونیایی‌ها ،اصلا شبیه ایتالیایه معمولی نیست،،خیلی سخته فهمیدنش)
برج گری سندا(Garisenda) در بولونیا
گفته میشه که اتفاقا این قصیده با امضای دانته آلیگیری بوده. بعد بهش چیزی اضافه شده، امضارو دیگه هرگز کسی ندیده اما دیگه بهش نسبت داده شده. جایی که دانته آلیگیری، در حالی که Garisenda رو نگاه میکنه که هرگز ( تا اون لحظه) ندیده بودش، میگه که دلش می‌خواد چشماشو کور کنه و کاملا خوردشون کنه(منظور خودش). چون وقتی Garisenda رو نگاه می‌کرد، از پشت سرش کسی که رد میشد، بهش میگه، خوشگل ترین زن بولونیا، و او (دانته)، اونو ندید، چونکه دقیقا به Garisenda خیره شده بود و با تمام وجود از این موضوع عصبانی شد که براش یه قصیده نوشت. (که میگه) برو پسش بگیر، چون تو این زمونه زن پیدا کردن راحت نیست. (حالا بنینی یه متلکی از خودش به جمعیت می‌ندازه، میگه) مثل حالا، سخته دیگه ، منظور… او (دانته) این ماجرا رو داشت… و به هر صورت روی شهوت پرستی دانته چیزای زیادی گفته شده، اما کمدی الهی برامون بیشتر میگه…
ادامه دارد…
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
برای دیدن متن کامل قصیده مذکور یه سر برید اینجا
